Ümgülsüm’ün Dünya Görüşünde Türkçülük, Turancılık ve Ulusal Bağımsızlık- Faik ALEKBERLİ

Özet

Ümgülsüm’ün Dünya Görüşünde Türkçülük, Turancılık ve Ulusal Bağımsızlık

Faik ALEKBERLİ

Ümgülsüm Sadıkzade, bütün şiirlerinde Türkçülüğü ve Turancılığı en üst düzeyde dile getirmiştir. Onun dünya görüşünde Türklük ve Turancılık Azerbaycanlılığı da kapsayan bir bütündür. Yani Türkçülük ve Turancılığı Azerbaycancılık ve Azerbaycan Cumhuriyeti’nin varlığı ile aynı gören yazarımız için bu yol, mutlu bir yoldu. Türkçülük, Ümgülsüm’ün düşüncesinde Turancılık, Türk’ün yeniden uyanışı için ana fikirdi. Bu fikir sonucunda Azerbaycan Cumhuriyeti doğdu ve üç renkli bayrağımız başımızın üzerinde dalgalandı. Bütün varlığıyla Azerbaycan Cumhuriyeti’ne bağlıydı ve millî bağımsızlığın ebedî olduğunu kabul etti.
Ümgülsüm’ün 27 Nisan’da Sovyet Rusya’yı işgalini kabul edememesi, ulusal bağımsızlığın ebedîliğine olan derin inancının sonucuydu. Buna dayanarak 27 Nisan işgalinden sonra bile ulusal bağımsızlığı savunan şiirler yazmış ve imparatorluğun sömürge politikasını açıkça protesto etti. Bu tür bir millî isyan sonucunda Ümgülsüm hapse atıldı ve vatanından sürgün edildi. Bu sayede mücadeleci bir Azerbaycan Türk kadını, şair ve yazar olarak adını tarihe altın harflerle yazdırdı. Ümgülsüm’ün tüm şiirlerinde sonsuz bir Türklük, Turan ve Azerbaycan Cumhuriyeti sevgisi hissedilir. Onun varlığı Türklük ve Turancılıkla iç içeydi.

Anahtar sözcükler: Ümgülsüm Sadıkzade, Türkçülük, Turancılık, Göç, Azerbaycan Cumhuriyeti, Millî istiklal.

Xülasə

Ümgülsümün Dünyagörüşündə Türkçülük, Turançılıq və Milli İstiqlal

Faiq ƏLƏKBƏRLİ

Ümgülsüm Sadıqzadə yazdığı bütün şeirlərində türkçülüyü, turançılığı ən yüksək səviyyədə ifadə etmişdir. Onun dünyagörüşündə türkçülük, turançılıq azərbaycançılığı da öz içinə alan bir bütövdür. Başqa sözlə, türkçülüyü, turançılığı azərbaycançılıqla, Azərbaycan Cümhuriyyətinin varlığı ilə eynilikdə görən ədibimiz üçün bu yol qutlu bir dava yolu idi. Ümgülsümün düşüncələrindəki türkçülük, turançılıq türkün yenidən oyanışı üçün əsas ideya idi. Məhz bu ideyanın nəticəsi olaraq da Azərbaycan Cümhuriyyəti yaranmış, üçrəngli bayarağımız başımız üstündə dalğalanmışdı. O, bütün varlığı ilə Azərbaycan Cümhuriyyətinə bağlanmış, milli istiqlalın əbədiliyini qəbul etmişdi.
Ümgülsümün milli istiqlalın əbədiliyinə dərin inamının nəticəsi idi ki, Sovet Rusiyasının 27 aprel işğalını qəbul edə bilməmişdir. Məhz bundan irəli gələrək də, 27 aprel işğalından sonra da milli istiqlalı müdafiə edən şeirlər yazmış, imperiyanın müstəmləkəçilik siyasətinə açıq-aşkar şəkildə etiraz etmişdir. Bu cür milli üsyankarlığın nəticəsi olaraq da Ümgülsüm həbsxanaya atılmış, Vətəndən sürgün olunmuşdur. Bununla da, o, mübariz Azərbaycan Türk qadını, şairi, ədibi olaraq adını tarixə qızıl hərflərlə yazdırmışdır. Ümgülsümün bütün şeirlərində türklüyə, Turana və Azərbaycan Cümhuriyyətinə olan sonsuz bir sevgi duyulmaqdadır. Onun varlığı türklüyü, turanlılığı ilə birgə mövcud idi.

Açar sözlər: Ümgülsüm Sadıqzadə, Türkçülük, Turançılıq, Mühacirət, Azərbaycan Cümhuriyyəti, Milli istiqlal.

Abstract

Turkism, Turanism and National Independence in Umgulsum’s World View

Faiq ALAKBARLI

Umgulsum Sadiqzadeh expressed Turkism and Turanism at the highest level in all her poems. In his worldview, Turkishness and Turanism are a whole that includes Azerbaijaniism. In other words, this path was a happy path for our writer who sees Turkism and Turanism as the same as Azerbaijanism and the existence of the Azerbaijan Republic. Turkism, in Umgulsum’s thought, Turanism was the main idea for the re-awakening of the Turk. As a result of this idea, the Republic of Azerbaijan was born and our tricolor flag flew over our heads. It was subordinate to the Republic of Azerbaijan with its entire existence and accepted that national independence is eternal.
Umgulsum’s inability to accept the invasion of Soviet Russia on April 27 was the result of her deep belief in the eternity of national independence. Based on this, even after the April 27 invasion, he wrote poems advocating national independence and openly protested the colonial policy of the empire. As a result of such a national revolt, Ümgülsüm was imprisoned and exiled from her homeland. In this way, a struggling Azerbaijani Turkish woman wrote her name in history as a poet and writer. An endless love of Turkishness, Turan and Azerbaijan Republic is felt in all of Ümgülsüm’s poems. His existence was intertwined with Turkishness and Turanism.

Key words: Umgulsum Sadiqzadeh, Turkism, Turanism, Emigration, Republic of Azerbaijan, National Independence.

چکیده

ترک‌گرایی، توران‌گرایی و استقلال ملی در جهان‌بینی اومّوگولسوم صادق‌زاده

فایق علی‌اکبرلی

اومّوگولسوم (امّ کلثوم) صادق‌زاده در تمامی اشعار خود در بالاترین سطح به ترک‌گرایی و توران‌گرایی پرداخته است. در جهان‌بینی او ترک‌گرایی و توران‌گرایی کلیتی است که آذربایجان‌گرایی را نیز در خود جای می‌دهد. به عبارت دیگر، صادق‌زاده ترک‌گرایی و توران‌گرایی را با آذربایجان‌گرایی و موجودیت جمهوری آذربایجان همسان می‌دانست و آن را راهی مقدس برای مبارزه تلقی می‌کرد. ترک‌گرایی و توران‌گرایی در اندیشه‌های ام کلثوم، اساسی‌ترین ایده برای بیداری مجدد ترک‌ها بود. از نظر او، همین ایده موجب تاسیس جمهوری آذربایجان و برافراشته شدن پرچم سه‌رنگ آن گردیده بود. او با تمام وجود به جمهوری آذربایجان دلبسته و جاودانگی استقلال ملی را پذیرفته بود.
اومّوگولسوم به دلیل اعتقاد عمیقی که به ابدی بودن استقلال ملی داشت، هرگز نتواست اشغال 27 آوریل توسط روسیه سوسیالیستی را قبول و تحمل کند. او پس از اشغال 27 آوریل اشعاری با مضمون دفاع از استقلال ملی می‌سرود و نسبت به سیاست استعمارگرایانه امپریالیسم اعتراض می‌کرد. در نتیجه همین عصیانگری ملی نیز راهی زندان و تبعید گردید. بدین ترتیب نام ام‌کلثوم به عنوان شعر و ادیب زن مبارز ترک آذربایجانی با حروفی زرین در تاریخ به ثبت رسید. تمامی آثار ام‌کلثوم سرشار از عشق بی‌نهایت به توران و جمهوری آذربایجان است. هستی او، با ترکیّت و توران عجین شده بود.

کلیدواژه‌ها: اومّوگولسوم (امّ کلثوم)، ترک‌گرایی، توران‌گرایی، مهاجرت، جمهوری آذربایجان، استقلال ملی.

منابع/Qaynaqlar

Faiq ƏLƏKBƏRLİ
http://orcid.org/0000-0002-8865-568x
AMEA Felsefe ve Sosyoloji Enstitüsün, Doçent Doktor
E-Posta: faikalekperov@mail.ru
Yazı Bilgisi:
Alındığı Tarih: Nisan 2022
Yayına Kabul edildiği tarih: 20 Mayıs 2022
E-yayın tarihi: 1 Temmuz 2022
Çıktı sayfa sayısı: 25
Kaynak sayısı: 14