نقش نهاد خانواده در حفظ زبان‌ها: مطالعۀ موردي زبان ترکی در تبریز

Özet

Tebriz Örneğinde Türkçenin Korunmasında Ailelerin Rolü

S. Hadi MİR VAHEDİ

Günümüzde dilsel ve kültürel çeşidliliyin azalması, toplumsal ve dilbilimsel alanların en önemli ve en düşündürücü qonularından biri halına gelmişdir. Texminlere göre, dünyadakı 6000-7000 dilin yarısı bulunduğumuz yüz ilin sonuna qeder yox olacaq veya tehlike altına girecekdir. Bu azalma, esasen birinci dili (ana dilini) itirmek bahasına bir veya bir néçe dili öyrenen dil topluluqlarında dilin tedricen deyişime uğraması sonucunda ortaya çıxmaqdadır. Bu çalışmada alan araştırması yöntemi ve on yaşın altında uşağı olan analarla grup söyleşisi yapılmaq suretiyle, Tebriz’de Türkcenin qorunması ve bir sonrakı nesillere intiqalı meselesinde ailenin rolu ve onun dil mühitinden etkilenişi incelenmekdedir.

Araşdırmalar gösterir ki, ata-anaların ve uşaqların dilin qorunmasında önemli rol oynamasına reğmen; ailelerin baxışı, qerarları ve dilsel davranışı év dışı çévresel étkenlerin etkisi altındadır. Dolayısıyla bir dilin daha yaxşı qorunması üçün dilin évde sürekli işledilmesiyle birlikde, dile baxış ve olumlu davranışların güclenmesi, yayqınlaşması ve pekişmesi üçün uyqun bir dilsel mühite éhtiyac vardır.

Anahtar sözcükler: Dil deyişimi, Dilin Qorunması, Türk Dili, Tebriz. 

چکیده

نقش نهاد خانواده در حفظ زبان‌ها: مطالعۀ موردي زبان ترکی در تبریز

سید هادی میر واحدی

امروزه کاهش تنوع زبانی و فرهنگی به یکی از مسائل مهم و قابل تأمل در حوزه‌هاي جامعه‌شناسی و زبان‌شناسی تبدیل شده است. برآوردها نشان می‌دهد نیمی از 7000-6000 زبان موجود در دنیا تا آخر این قرن یا به کلی از بین خواهند رفت و یا درمعرضِ خطر قرار خواهند گرفت. این کاهش اغلب به واسطۀ تغییر تدریجیِ زبانی رخ می‌دهد که در آن جوامع زبانی یک یا چند زبان دیگر را به قیمت از دست دادنِ زبان اول (مادري) خود می‌آموزند. بر همین اساس، با استفاده از روش تحقیق پیمایشی و یک مصاحبۀ گروهی با مادرانِ داراي فرزند زیرِ ده سال، این تحقیق به بررسیِ نقش خانواده و تأثیرپذیري آن از محیط زبانی در حفظ زبان ترکی و انتقال آن به نسل‌هاي بعدي در تبریز می‌پردازد. تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد به‌رغم اینکه پدران و مادران و فرزاندانشان نقش بسزایی در حفظ زبان‌ها ایفا می‌کنند، نگرش و تصمیمات و رفتار زبانی خانواده‌ها تحت تأثیر عوامل محیطی خارج از خانه قرار دارند. بنابراین، براي حفظ هرچه بهترِ یک زبان، باید علاوه بر استفادة روزمره از آن در خانه، محیط زبانیِ مطلوبی براي تحکیم، تقویت و ترویج نگرش‌ها و رفتارهاي مثبت نسبت به آن زبان وجود داشته باشد.

کلیدواژه‌ها:تغییر زبان، حفظ زبان، زبان ترکی، تبریز.

منابع/Qaynaqlar

خانلري، پرویز (1348). تاریخ زبان فارسی، تهران: نشر نو.

 نوري، ناصر (1393). «تأثیر عوامل مهاجرت برون‌قومی و ازدواج بین‌قومی در میزان مخاطره یا ایمنی زبان ترکی آذربایجانی». مجلۀ زبان و زبانشناسی، دورة 10 ،ش19 ،54-37

Baker, C. (2001). Foundations of bilingual education and bilingualism (3rd ed.). Clevedon: Multilingual matters.

Baker, C. (2006). “Psycho-sociological analysis in language policy”. In T. Ricento (ed.), An introduction to language policy: Theory and method (pp. 210-228). New York: Blackwell.

Bani-Shoraka, H. (2009). “Cross-generational bilingual strategies among Azerbaijanis in Tehran”. International Journal of the Sociology of Language, 198, 105–127.

Batibo, H. M. (2005). Language decline and death in Africa: Causes, consequences and challenges. Clevedon: Multilingual Matters.

Bradley, D. (2005). “Sanie and language loss in China”. International Journal of the Sociology of Language, 173, 159-176.

Calvet, L. (1998). Language wars and linguistic politics. Oxford: Oxford University Press.

Castro, F. G., J. G. Kellison, D. J. Boyd, & A. Kopak (2010). “A methodology for conducting integrative mixed methods research and data analyses”. Journal of Mixed Methods Research, 4(4), 342-360.

Dorian, N. (1980). “Language shift in community and individual: The phenomenon of the laggard semi-speaker”. International Journal of the Sociology of Language, 25, 85-94.

Fishman, J. A. (1991). Reversing language shift: Theoretical and empirical foundations of assistance to threatened languages. Clevedon, Avon: Multilingual Matters.

Fishman, J. A. (2001). “From theory to practice (and vice versa): Review, reconsideration and reiteration”. In J. A. Fishman (Ed.), Can threatened languages be saved? Reversing language shift, revisited: A 21st century perspective (pp. 451- 483). Clevedon: Multilingual Matters.

Grenoble, L. A. (2011). “Language ecology and endangerment”. In P. K. Austin & J. Sallabank (Eds.), The Cambridge handbook of endangered languages (pp. 27-44). Cambridge: Cambridge University Press.

Harmon, D., & J. Loh (2010). “The index of linguistic diversity: A new quantitative measure of trends in the status of the world’s languages”. Language Documentation and Conservation, 4, 97-151.

Harrison, K. D. (2007). When languages die: The extinction of the world’s languages and the erosion of human knowledge. Oxford: Oxford University Press.

Hassanpour, A., J. Sheyholislami, & T. Skutnabb-Kangas (2012). “Kurdish: Linguicide, resistance and hope”. International Journal of the Sociology of Language, 217, 1-18.

Holmes, J. (2013). An introduction to sociolinguistics (4th ed.). Harlow: Pearson.

King, K. A., L. Fogle, & A. Logan-Terry (2008). “Family language policy”. Language and Linguistic compass, 2(5), 907-922.

Krauss, M. (1992). “The world’s languages in crisis”. Language, 68(1), 4-10.

Letsholo, R. (2009). “Language maintenance or shift? Attitudes of Bakalanga youth towards their mother tongue”. International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, 12(5), 581- 595. doi: 10.1080/13670050802153459

McCarty, T. L., M. E. Romero-Little, L. Warhol, & O. Zepeda (2009). “Indigenous youth as language policy makers”. Journal of Language, Identity, and Education, 8(5), 291-306.

McKay, G. (2007). “Language maintenance, shift – and planning”. In G. Leitner & I. G.Malcolm (Eds.), The habitat of Australia’s Aboriginal languages: Past, present, and future (pp. 101-130). Berlin: Mouton.

Mirvahedi, S. H. (2014). Language policy, language practices, and language shift in Tabriz. (PhD ), Victoria University of Wellington.

Moseley, C. (Ed.). (2007). Encyclopedia of the world’s endangered languages. New York, Oxon: Routledge.

Nunan, D. (1992). Research methods in language learning. Cambridge: Cambridge University Press.

Pfaff, C. W. (1990). “Turkish in contact with German: Language maintenance and loss among immigrant children in Berlin (West)”. International Journal of Sociology of Language, 90, 97-129.

Plowright, D. (2011). Using mixed methods: Frameworks for an integrated methodology. Thousand Oaks: CA: Sage.

Queen, R. M. (2003). “Language ideology and political economy among Turkish-German bilinguals in Germany”. In D. B. Joseph, J. Destephano, G. N. Jacobs & I. Lehiste (Eds.), When languages collide: perspeectives on language conflict, language competition, and language coexistence (pp. 201- 221). Ohio: The Ohio State University Press, Columbus.

Rahman, T. (2003). Language policy, multilingualism and language vitality in Pakistan. Paper presented at the Language Development, Language Revitalization and Multilingual Education, Bangkok, Thailand.

Sallabank, J. (2012). “Diversity and language policy for endangered languages”. In B. Spolsky (Ed.), The Cambridge handbook of language policy (pp. 100-123). Cambridge: Cambridge University Press.

Shohamy, E. (2006). Language Policy: Hidden agendas and new approaches. London and New York: Routledge.

Simons, G. F., & Lewis, M. P. (2011). The world’s languages in crisis: A 20-year update. Paper presented at the 26th Linguistics Symposium: Language Death, Endangerment, Documentation, and Revitalization, University of Wisconsin, Milwaukee.

Spolsky, B. (2009). Language management. Cambridge: Cambridge University Press.

Spolsky, B. (2011). “Language and society”. In P. K. Austin & J. Sallabank (Eds.), The Cambridge handbook of endangered languages (pp. 141-156). Cambridge: Cambridge University Press.

Wurm, S. A. (Ed.). (2001). Atlas of the world’s languages in danger of disappearing. Paris: Unesco Publishing.