Kodlaştırma ve Standartlaştırma: İran Azerbaycan Türkçesi Örneğinde Varlıq Dergisi ve Cevad Heyet

Özet

Kodlaştırma ve Standartlaştırma: İran Azerbaycan Türkçesi Örneğinde Varlıq Dergisi ve Cevad Heyet

Doç. Dr. Sonel BOSNALI

Bu yazıda, Azerbaycan Türkçesinin normalleşme süreci ele alınarak, Varlıq Dergisi ve derginin Baş Editörü ve yazarlarından biri olan Cevad Heyet’in bu süreçte oynadıkları rolün değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Uzun zamandan beri daralma sürecine maruz kalan İran Azerbaycan Türkçesinin, belli bir süreden beri, tam zıt yönde ilerleyen normalleşme sürecini yaşadığı; özellikle bu sürecin kodlaşma ve standartlaşma aşamalarında önemli bir yol kat edildiği ve Varlıq Dergisi ile Cevad Heyet’in bu süreçte etkin bir rol oynadığı ileri sürülecektir. Bunun için, bir taraftan dil daralması, diğer taraftan dil düzenlemesinin kodlaştırma ve standartlaştırma boyutlarına kuramsal açıdan kısaca değindikten sonra, önce Varlıq Dergisinin A. Türkçesinin kodlaştırılması ve standartlaştırılması yönünde gerçekleştirdiği eylemler, daha sonra da Cevad Heyet’in bu alandaki katkıları incelenecektir.

Anahtar sözcükler: Kodlaşma, Standartlaşma, İran, Azerbaycan, Türkce, Varlıq Dergisi, Cevad Heyet. 

چکیده

کدسازی و معیارسازی: مجله وارلیق و جواد هیئت در نمونه ترکی آذربایجان ایران

دکتر سونل بوسنالی

در این مقاله، ضمن تحقیق فرایند نورمالیزاسیون ترکی آذربایجانی، به بررسی نقش مجله وارلیق و سردبیر آن جواد هیئت در این فرایند خواهیم پرداخت. ترکی آذربایجانی که مدت‌ مدیدی در معرض انقباض قرار داشته، از مدتی پیش و در جهتی کاملا برعکس در حال گذراندن فرایند نورمالیزاسیون و این فرایند به ویژه در مراحل کدسازی و معیارسازی زبان پیشرفت قابل توجهی داشته و مجله وارلیق و جواد هیئت نقش مهمی در این امر ایفا کرده‌اند. به همین دلیل، ضمن نگاه تئوریک به انقباض زبان از یکسو و ابعاد کدسازی و معیارسازی در تنظیم زبان از سوی دیگر، ابتدا به بررسی عملکرد مجله وارلیق در کدسازی و معیارسازی ترکی آذربایجانی و سپس به سهم جواد هیئت در این زمینه خواهیم پرداخت.

کلیدواژه‌ها: کدسازی، معیارسازی، ایران، آذربایجان، ترکی، مجله وارلیق، جواد هیئت