Varliq dergisi Varliq Dergisi
Özet
İttihad ve Terakki Cemiyeti’yle Meşrutiyet Liderleri Arasındaki İlişkiler
Tohid MELİKZADE
1907’de başlayan Azerbaycan Meşrutiyet devrimi, İran’ın kaderini değiştirdi. Bu devrimde Osmanlı dönemi Genç Türkler Hareketi’nde (1905) yer alanların da rolü açıkça görülür. Özellikle 1900’lü yıllarda Urmiye ve Azerbaycan’ın batı bölgelerinde bulunan ve Osmanlı ordusuna hizmet eden askerlerin bir kısmı da Azerbaycan Meşrutiyet devrimine katılmıştır. Ömer Naci gibi etkili şahsiyetler de bu harekete katılarak Said Selmasi ile birlikte yeni usullü okulların açılmasına yardımcı olmuşlar. Bu çalışmada İttihad ve Terakki Cemiyeti ile Azerbaycan Meşrutiyet Hareketi liderleri arasındaki ilişkiler ele alınmıştır.
Anahtar sözcükler: Azerbaycan, Meşrutiyet, Osmanlı, İttihad ve Terakki Cemiyeti.
چکیده
روابط جمعیت اتحاد و ترقی عثمانی با رهبران انقلاب مشروطه در آذربایجان (1909-1905)
توحید ملک‌زاده دیلمقانی
با آغاز جنبش مشروطیت در آذربایجان، سرنوشت ایران دچار تحول شد. در این انقلاب، نقش رهبران جنبش ترک‌های جوان (گنج تورکلر) عثمانی (1905) نیز به وضوح دیده می‌شود. به ویژه آنکه در اوایل دهه 1900، عده‌ای از نظامیان عثمانی حاضر در اورمیه و غرب آذربایجان نیز به جنبش مشروطیت پیوستند. افراد با نفوذی مانند عمر ناجی، به همراه سعید سلماسی در تاسیس مدارس اصول جدید نقش داشتند. در این مقاله، روابط میان جمعیت اتحاد و ترقی و رهبران جنبش مشورطیت آذربایجان مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
کلیدواژه‌ها: آذربایجان، مشروطیت، عثمانی، جمعیت اتحاد و ترقی
قایناقلار:
اردوبادی، محمد سعید (1364). دومانلی تبریز، 2-جی باسقی، تهران.
امیرخیزی، اسماعیل (1379). قیام آذربایجان و ستارخان، آگاه یایینلاری، تهران.
انزلی، حسن (1378). اورمیه در گذر زمان، اورمیه.
آبراهامیان، یرواند (1377). ایران بین دو انقلاب، ترجمه: احمد گل‌محمدی و محمد ابراهیم فتاحی، نی یایینلاری، تهران.
آذین‌پور (ی.ت. ؟). ادبیات نمایشی در ایران، جیلد 2، ی.ی.؟.
آفاری، زانت (1377). انجمن‌های نیمه‌سری زنان در نهضت مشروطیت، ترجمه: دکتر جواد یوسفیان، تهران.
براون، ادوارد (1363). نامه‌هایی از تبریز، ترجمه: حسن جوادی، تهران.
تقی‌زاده، سید حسن (ی.ت.؟). تاریخ مشروطیت ایران، فردوس یایینلاری، تهران.
دولت‌آبادی، یحیی (ی.ت. ؟). حیات یحیی، ی.ی. ؟.
رسولزاده، محمدامین، (1372). گزارشهایی از انقلاب مشروطیت در ایران، ترجمه: رحیم رئیس‌نیا، 1-جی باسقی، تهران.
ساسانی، خان ملک (1354). یادبودهای سفارت استانبول، بابک یایینلاری، تهران.
کاویانپور، احمد (1378). تاریخ اورمیه، اورمیه.
کسروی، احمد (ی.ت. ؟). تاریخ مشروطیت ایران.
معاصر، حسن (1346). تاریخ استقرار مشروطیت در ایران مستخرجه از روی اسناد وزارت امور خارجه انگلستان، تهران.
ملک‌زاده دیلمقانی، توحید (1378). سلماس در سیر تاریخ آذربایجان، سلماس.
ویجویه،حاجی محمد باقر (2535). تاریخ انقلاب آذربایجان و بلوای تبریز، حاضیرلایان: علی کاتبی، 3-جو باسقی، تهران.
انجمن قزئته‌سی (1 شعبان 1325 هـ.ق). سایی 131.
انجمن قزئته‌سی (ذی‌حجه 1326). سایی 35.
ناله ملت قزئته‌سی (2 رمضان 1326 هـ.ق). سایی 19.
ناله ملت قزئته‌سی (20 محرم 1327). سایی: 39.
AĞAOĞLU, Ahmet (y.t.?). İran İnkılabı, Akşam Matbaası, İstanbul.
AKŞIN, Sina (1987). Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, İstanbul.
KUT, Halil (1972). Bitmeyen Savaş, İstanbul.
SWIETOCHOWSKI, Tadeusz (1988). Müslüman Cematten Ulusal Kimliğe Rus Azerbaycan’ı (1905-1920), İstanbul.
TEVETOĞLU, Fethi (1992). Ömer Naci, İstanbul.
