İran’da Şia Türklerin Yas Törenlerinde İslamiyet ve Türklük/ Şebnem CABBARİ

Özet

İran’da Şia Türklerin Yas Törenlerinde İslamiyet ve Türklük

Şebnem CABBARİ

Ölüm insanların hayatında çok önemli bir hadisedir. Çeşitli kültürlerde ölümle ilgili bazen benzer, bazen de farklı yas törenleri gelişmiştir. Bu çalışmada çeşitli kültürlerin yas törenlerinin karşılıklı ilişkisini araştırmak maksadıyla İran’da Şia Türklerin Müslümanlıktan önceki ayinleri ile İslami ayinlerinin karşılıklı ilişkisi araştırılmıştır.
Tarihî metinleri, folklor ve dinî metinlere ait eserleri ve bugünkü yas törenlerini karşılaştırarak, Türklerin eski yas törenlerinin ve ayinlerinin Müslüman olduktan sonra da devam ettiği, İslam ayinleriyle birleştirildiği kanısına vardık.
Bu çalışmada eski yas törelerinin İslami yas törenlerine etkisi daha geniş şekilde açıklanmıştır.

Anahtar sözcükler: Türk kültürü, yas, İslam, gelenek-görenek, İran, Şialık, Şaman, Dede Korkut.

Xülasə

İran’da Şiә Türklәrin Yas Mәrasimlәrindә İslamiyyәt vә Türklük

Şәbnәm CABBARİ

Ölüm insanların hәyatında çox önәmli bir hadisәdir. Çeşidli mәdәniyyәtlәrdә ölümlә bağlı bәzәn oxşar, bәzәn dә fәrqli yas mәrasimlәri inkişaf etmişdir. Bu çalışmada çeşidli mәdәniyyәtlәrin yas mәrasimlәrinin qarşılıqlı әlaqәsini araşdırmaq mәqsәdi ilә İranda Şiә türklәrin müsәlmanlıqdan öncәki ayinlәri ilә İslami ayinlәrinin qarşılıqlı әlaqәsi araşdırılmışdır.
Tarixi mәtinlәri, folklor vә dini mәtinlәrә aid әsәrlәri vә bu günkü yas mәrasimlәrini müqayisә edәrәk, türklәrin әski yas mәrasimlәrinin vә ayinlәrinin müsәlman olduqdan sonra da davam etdiyi, İslam ayinlәri ilә birlәşdirildiyi qәnaәtinә çatdıq.
Bu çalışmada әski yas mәrasimlәrinin İslami yas törәnlerinә tәsiri daha geniş şәkildә açıqlanmışdır.

Açar sözlər: Türk mәdәniyyәti, yas, İslam, adәt-әnәnә, İran, Şiәlik, Şaman, Dәdә Qorqud.

Abstract

The Turkish and Islamic Elements in Mourning Ceremonies of Shia Turks in Iran

Shabnam JABBARI

Death is a very important event in people’s life. In various cultures, various mourning ceremonies have been developed. In this study, the mutual relationship between the pre-Muslim and post-Islamic rituals of Shia Turks in Iran will be investigated in order to examine the interrelationship of mourning ceremonies of various cultures. By comparing historical texts, works of folklore and religious texts, and today’s mourning ceremonies, We concluded that the old Turkish mourning ceremonies and rites were combined with Islamic rituals after Turks became Muslims.
This study explains the effect of ancient mourning ceremonies on Islamic mourning ceremonies more broadly.

Key words: Turkish culture, Mourning, Islam, Traditions, Iran, Shiism, Shaman.

چکیده

اسلامیت و ترکیّت در مراسم سوگواری در میان ترک‌های شیعه

شبنم جباری

مرگ حادثه مهمی در زندگی بشریت است. مراسم سوگواری در فرهنگ‌های مختلف گاهی شبیه و گاهی متفاوت می‌باشد. در این مقاله به منظور بررسی تطبیقی مراسم سوگواری در فرهنگ‌های مختلف، به تحقیق در زمینه آیین‌های ترک‌های شیعه در دوره پیش از اسلام و آیین‌های اسلامی پرداخته شده است.
با مقایسه متون تاریخی، فولکلوریک و متون دینی با آیین‌های کنونی، می‌توان به این نتیجه رسید که مراسم سوگواری و آیین‌های باستانی ترک‌ها در دوره پس از پذیرفتن دین اسلام نیز ادامه یافته و با آیین‌های اسلامی عجین شده است.
در این مقاله همچنین تاثیر مراسم سوگواری باستانی بر بر مراسم سوگواری اسلامی مفصلا شرح داده شده است.

کلیدواژه‌ها: فرهنگ ترکی، سوگواری، اسلام، آداب و روسم، ایران، تشیع، شامان، دده قورقود.

منابع/Qaynaqlar

COLLINS, Randall (2005). İnteraction Ritual Chains, Amerika.
ELIADE, Mircea (1999). Şamanizm – İlkel Esrime Teknikleri, Çev. İsmet Birkan, İmge Kitabevi, Ankara.
İNAN, Abdülkadir (1998). Türk Şamanizmi Hakkında Makaleler ve İncelemeler I, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara.
KAŞGARLI Mahmut (1992). Divan-ı Lügati’t-Türk, I, Çev. Besim Atalay, Ankara.
SAĞIR, Adem (2017). Ölüm Sosyolojisi, 2. baskı, Phoenix Yay., Ankara.
TEKINDAĞ, Ş. (1963). “Padişahlar İçin Tertiplenen Türk Usulu Cenaze”, Türk Kültürü, Sayı: 7, Ankara.
GÜNEYLİ, Hüseyin (1387). Dede Qorqud, Endişe-ye No Yay., Tehran.
KHALAFİ, Aydın (1392). Muğan Folkloru, Endişe-ye No Yay., Tehran.
SEYİDOV, Mireli (1384). Azerbaycan Xalqının Söy Kökünü Düşünerken, Çev. Rahim Şavanlı, Exter Yay., Tebriz.

Şebnem CABBARİ
https://orcid.org/0000-0002-5862-6028
Ankara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiE-Posta: j.jabbari1372@gmail.com
Yazı Bilgisi:
Alındığı Tarih: 12 Ocak 2022
Yayına Kabul edildiği tarih: 7 Mart 2022
E-yayın tarihi: 30 Mart 2022
Çıktı sayfa sayısı: 13
Kaynak sayısı: 9