Güncel Uluslararası Sorunları Bağlamında Doğu Türkistan Türkleri- Selçuk DUMAN

Özet

Güncel Uluslararası Sorunları Bağlamında Doğu Türkistan Türkleri

Selçuk DUMAN

18. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Çin tarafından işgal edilen Doğu Türkistan; Hanlıklar, Milliyetçi Çin ve Kızıl Çin yani Çin Halk Cumhuriyeti’nin idareleri döneminde, ulusal strateji planı çerçevesinde uygulanan politikalarla, Çin’in bir parçası hâline getirilmeye çalışılmıştır. Ayrıca Doğu Türkistan’da yaşayan; Uygur, Kazak, Kırgız, Özbek ve Tatar Türklerinin de Çinlileştirilmesi için özel planlar hazırlanarak, uluslararası konjonktürün uygun olduğu dönemlerde uygulamaya konulmuştur. Örneğin 11 Eylül saldırılarını takiben Doğu Türkistan Türklerine yönelik radikal dinci tanımlaması yapılarak, uluslararası platformda, terörist damgası vurulmak istenmiştir. 2017 yılından günümüze ise yine uluslararası konjonktürün uygun olması dolayısı ile oluşturulan, 500 civarındaki kamplara yerleştirilen Doğu Türkistan Türkleri; baskı ve asimile politikaları ile Çinlileştirilmeye çalışılmaktadır.
Bizde bu çalışmamızda; Doğu Türkistan Türklerinin belli başlı uluslararasılaşmış sorunlarını tanımladıktan sonra uluslararası platformlarda, Doğu Türkistan Türklerine yönelik yapılan açıklamalar, alınan kararlar ve yapılan protesto mitinglerinden örnekler aktaracağız.

Anahtar sözcükler: Doğu Türkistan, Doğu Türkistan Türkleri, Çin, Asimilasyon, Soykırım, Katliam, İşkence.

Xülasə

Aktual Beynəlxalq Problemlər Kontekstində Şərqi Türküstan Türkləri

Selçuk DUMAN

18-ci əsrin ikinci yarısından etibarən Çin tərəfindən işğal edilmiş Şərqi Türküstan; Milliyyətçi Çin və Qızıl Çin, yəni Çin Xalq Cümhuriyyəti administrasiyaları dövründə milli strategiya planı çərçivəsində həyata keçirilən siyasətlərlə xanlıqlar Çinin tərkibinə daxil edilməyə çalışılıb. Həmçinin Şərqi Türküstanda yaşayan; Uyğur, Qazax, Qırğız, Özbək və Tatar türklərinin çinləşdirilməsi üçün xüsusi planlar hazırlanmış və beynəlxalq konyuktura uyğun gələndə həyata keçirilmişdir. Məsələn, 11 sentyabr hadisələrindən sonra Şərqi Türküstan türkləri radikal dindar kimi müəyyən edilərək beynəlxalq platformaya terrorçu damğası vurulması məqsəd qoyulmuşdu. 2017-ci ildən etibarən müvafiq beynəlxalq konyukturaya görə yaradılan 500-ə yaxın düşərgəyə yerləşdirilən Şərqi Türküstan türkləri; zülm və assimilyasiya siyasətləri ilə çinləşdirilməyə çalışılır.
Bu araşdırmada biz də; Şərqi Türküstan türklərinin beynəlmiləlləşmiş əsas problemlərini müəyyən etdikdən sonra beynəlxalq platformalarda Şərqi Türküstan türklərinə qarşı verilən bəyanatlar, alınan qərarlar və etiraz mitinqlərindən nümunələr verəcəyik.

Açar sözlər: Şərqi Türküstan, Şərqi Türküstan Türkləri, Çin, Assimilyasiya, Soyqırım, Qırğın, İşgəncə.

Abstract

East Turkestan Turks in the Context of Current International Problems

Selçuk DUMAN

East Turkestan has occupied by China since the second half of the 18th century; During the rules of Khanates, Nationalist China and Red China, the People’s Republic of China, the policies implemented within the framework of the national strategy plan were tried to be made a part of China. Also living in East Turkestan; Special plans were prepared for the Chineseization of Uighur, Kazakh, Kyrgyz, Uzbek, and Tatar Turks and put into practice when the international conjuncture was appropriate. For example, following the September 11 attacks, the definition of radical religion was directed against the Turks of East Turkestan and a terrorist stamp was requested on the international platform. Since 2017, East Turkestan Turks have been placed in approximately 500 camps established due to the availability of international conjuncture; it is attempted to be Chineseized through repression and assimilation policies.
In this study, firstly identifying the major internationalized problems of the East Turkestan Turks, then I will give examples from the explanations, decisions, and protests made for the East Turkestan Turks in international platforms.

Key words: East Turkestan, East Turkestan Turks, China, Assimilation Genocide, Massacre, Persecution.

چکیده

ترک‌های ترکستان شرقی در چارچوب مشکلات بین‌المللی کنونی

سلچوق دومان

ترکستان شرقی از نیمه دوم قرن هجدهم تحت اشغال چین قرار گرفته است. در دوره حاکمیت «چین ملی‌گرا» و “چین سرخ»، یعنی در دوره حاکمیت جمهوری خلق چین تلاش گردیده که خان‌نشینی‌ها با سیاست‌های اعمال شده در چارچوب برنامه استراتژی ملی به بخشی از چین تبدیل شود. همچنین برنامه‌های تهیه شده برای همسان‌سازی چینی ترک‌های ساکن در ترکستان شرقی از جمله ترک‌های اویغور، قزاق، قرقیز، اوزبک و تاتار، در شرایط مساعد بین‌المللی به اجرا گذاشته شده است. برای نمونه به‌دنبال حملات 11 سپتامبر، با معرفی ترک‌های ترکستان شرقی به عنوان بنیادگرایان دینی، تلاش گردیده که مهر تروریست بر پیشانی آن‌ها زده شود. از سال 2017 تا کنون نیز با توجه وجود شرایط مساعد بین‌المللی، ترک‌های ترکستان شرقی به کمپ‌هایی که تعدادشان به 500 می‌رسد، انتقال داده شده و سیاست فشار، آسیمیلاسیون و چینی‌گردانی به اجرا درآمده است.
در این نوشتار، پس از معرفی برخی از مشکلات بین‌المللی ترک‌های ترکستان شرقی به بررسی اظهاراتی که در مجامع بین‌المللی در خصوص ترک‌های ترکستان شرقی انجام گرفته پرداخته و نمونه‌هایی از تصمیمات اتخاذ شده و میتینگ‌های اعتراضی ارائه شده است. ‌

کلیدواژه‌ها: ترکستان شرقی، ترک‌های ترکستان شرقی، چین، آسیمیلاسیون، قتل‌عام، کشتار، شکنجه.

منابع/Qaynaqlar

Selçuk DUMAN

https://orcid.org/000-0002-4630-9500
Giresun Üniversiesi, Uluslararası ĠliĢkiler Bölümü BaĢkanı, Prof. Dr.
E-Posta: selcuk.duman58@gmail.com
Yazı Bilgisi:
Alındığı Tarih: 12 Haziran 2021
Yayına Kabul edildiği tarih: 9 Nisan 2022
E-yayın tarihi: 1 Temmuz 2022
Çıktı sayfa sayısı: 25
Kaynak sayısı: 54