Devrim Sonrası Güney Azerbaycan Türklerine Yönelik Ekonomik ve Kültürel Propagandalar/ Mehmet TEKDOĞAN

Özet

Devrim Sonrası Güney Azerbaycan Türklerine Yönelik Ekonomik ve Kültürel Propagandalar

Mehmet TEKDOĞAN

Türkler, tarihî süreçler göz önüne alındığında oldukça geniş bir alana yayılmış, hareketli bir millet olmuştur ve günümüzde Asya kıtası başta olmak üzere birçok coğrafyada yaşamlarını sürdürmektedir. Bugün ayrıca kökenleri, dilleri, gelenekleri ve hisleri çerçevesinde Türk olan birçok topluluk, başka bir devletin himayesi altında yaşamakta; çoğunluğu ise bir ulus-devlet kuramayışlarından ötürü pek çok olumsuzlukla karşılaşmaktadır. Hiç kuşkusuz İran’daki Türkler için de bu durum geçerlidir. Bu çalışmada İran’ın Güney Azerbaycan Türklerine yönelik izlemiş olduğu ekonomik ve kültürel propagandalar, nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi ve betimsel analiz çerçevesinde, belirli bir kronolojiye ve ayrıma tabi tutularak incelenmiştir. Ayrıca bu makalede devrim sonrası Güney Azerbaycan Türklerine yönelik ekonomik ve kültürel propagandalar incelenmiş ve İran hükûmetinin devrim sonrası süreçte bölgede yaşayan Türkleri bilinçli ve sistematik bir propagandaya maruz bıraktığı ortaya konmuştur.

Anahtar sözcükler: Güney Azerbaycan, İran, İslam Cumhuriyeti, Pehlevi, Türk.

Xülasə

İnqilabdan Sonra Güney Azərbaycan Türklərinə Qarşı Aparılan İqtisadi və Mədəni Təbliğatlar

Mehmet TEKDOĞAN

Tarixi proseslər nəzərə alındığında, türklərin çox hərəkətli bir xalq olduğu, geniş bir əraziyə yayıldığı və bu gün də bir çox coğrafiyada, xüsusilə Asiya qitəsində yaşadığı görünməkdədir. Bu gün kök, dil, adət-ənənə və duyğu baxımından özünü türk hesap edən bir çox toplum türk olmayan bir dövlətin himayəsində yaşamaqda ve əksəriyyəti öz milli dövlətlərini qura bilmədiklərinə görə çoxlu çətinliklərlə üz-üzə qalmaqdadır. Şübhəsiz ki, bu məsələ İrandakı türklər üçün də keçərlidir. Bu araşdırmada İran dövlətinin Güney Azərbaycan türklərinə qarşı apardığı iqtisadi və mədəni propaqandaları, keyfiyyət araşdırma metodlarından sənəd təhlili və təsviri analiz çərçivəsində müəyyən bir xronologiyaya və ayrıma tabe tutularaq incələnmişdir. Bundan əlavə, bu məqalədə inqilabdan sonra İranda Güney Azərbaycan türklərinə qarşı aparılan iqtisadi və mədəni propaqandalar araşdırılmış və İran hökümətinin inqilabdan sonrakı dövrdə bölgədə yaşayan türkləri şüurlu və sistemli şəkildə propaqandaya məruz qoyduğu ortaya çıxarılmışdır.

Açar sözlər: Güney Azərbaycan, İran İslam Cumhuriyəti, Pəhləvi, Türk.

Abstract

Economic and Cultural Propagandas Against The Turks Of South Azerbaijan After The Revolution

Mehmet TEKDOĞAN

Considering the historical processes shows that the Turks have spread to wide areas and has been a active nation. Today, they continue their lives in many geographies, especially in the Asia. Also today many communities that are Turk in terms of their origins, language, traditions and feeling, live under the sovereignty of non-Turkic state. The majority of these communities have experienced many negativities because they could not establish their own nation-state. This issue is undoubtedly applies about Turks living in Iran. In this study, the economic and cultural propagandas that Iran impelemented against the South Azerbaijani Turks, were studied within the framework of document and descriptive analysis, which are qualitative research methods, in a specific chronology and discrimination. In addition, this article studies the economic and cultural propagandas that impelement to South Azerbaijani Turks after revolation. Finally, the systematic and conscious propaganda applied by the Iranian state to the Turks living in the region is discussed.

Key words: Islamic Republic of Iran, Pahalvi, South Azerbaijan, Turk.

چکیده

تبلیغات اقتصادی و فرهنگی علیه ترک‌های آذربایجان جنوبی پس از انقلاب 57

محمد تکدوغان

نگاه به تاریخ، بیانگر آن است که ترکان در سیر تاریخ در مناطق گسترده‌ای سکنی گزیده‌اند. چنانکه امروز نیز در مناطق جغرافیایی گسترده‌ای به خصوص در مناطق مختلف قاره آسیا به حیات خویش ادامه می‌دهند. امروزه بسیاری از جوامعی که خود را از منظر ریشه قومی، زبان، سنن و حسیٌات عمومی تُرک قلمداد می‌کنند تحت حکمرانی دولت‌هایی غیرتُرک زندگی می‌کنند و در بسیاری از موارد به دلیل آنکه نتواسته‌اند دولت-ملت مختص به خویش را ایجاد نمایند با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می‌کنند. بی‌شک این مسئله برای ترکان در ایران نیز صادق است. در این نوشتار، پروپاگاندای فرهنگی و اقتصادی حکومتی ایران نسبت به ترکان آذربایجان جنوبی، در چارچوب روش تحقیق توصیفی، کتابخانه‌ای و آنالیز اسناد در بستر بازه‌های زمانی معین و مشخص بررسی شده است. به علاوه پروپاگاندای فرهنگی و افتصادی حکومتی در ایران نسبت به ترکان آذربایجان جنوبی پس از انقلاب که به صورت آگاهانه و سیستماتیک فعلیت یافته مورد واکاوی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها: ایران، آذربایجان جنوبی، پهلوی، ترک، جمهوری اسلامی.

منابع/Qaynaqlar

ALİZADA, N. (2021). “İran’ın Ulus-Devlet İnşası Sürecinde Kimlik Politikası: Güney Azerbaycan Uygulamalı Örneği”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.

ÇELİK, O. (2018). “İran’da Türk Etnik Yapısı ve İran’da Türk Milliyetçiliği Hareketleri”, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Antalya.

DUMAN, S. (2017). Güney Azerbaycan Türklerinin Demokratik Hak ve Özgürlük Mücadelesi, Berikan Yay., Ankara

GÖKDAĞ, A, B. HEYET, R. (2004). “İran Türkleri’nde Kimlik Meselesi”, Bilig, S. 30: 51- 84, Yaz, Ankara.

GÜLKAÇ, D. (2019). “Günümüzde Güney Azerbaycan’da Muhalif Hareketler”, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlke ve İnkılapları Tarihi Enstitüsü Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.

HAGHDAR, A. A. (2020). İran Türklerinin Kimlik Rönsesansı, Doğu Kütüphanesi Yay., İstanbul.

KAFKASYALI, A. (2006). “XIX. ve XX. Yüzyıl Siyasi ve Sosyal Olaylarının Güney Azerbaycan Edebiyatına Yansıması”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0 (25), 165-208.

SHAFFER, B. (2008). Sınırlar ve Kardeşler: İran ve Azerbaycan Kimliği, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., İstanbul.

SHORT, D. (2014). “Cultural genocide and indigenous peoples: A sociological approach. In Sociology and Human Rights: New Engagements” (31-46). Routledge.

ŞIHALİYEV, E. A. (2003), Kafkasya Jeopolitiğinde Rusya, İran, Türkiye Rekabetleri ve Ermeni Faktörü, Naturel Yay., Ankara.

Sanal Kaynaklar

AHISHALI, M. M. (2021). İran devlet televizyonunda Türk şair Fuzuli’ye hakaret edilmesi tepkilere neden oldu, Erişim Tarihi: 10.05.2021, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/iran-devlet-televizyonundaturk-sair-fuzuliye-hakaret-edilmesi-tepkilere-neden-oldu/2220986

DÜZGÜN, S. (2015). “Haray Haray Men Türk’em”, Erişim Tarihi: 24.01.2021, https://www.siyasetcafe.com/haray-haray-men-turkem-1921yy.htm

İran Özgürlük Raporu, (2016). “İran Özgürlük Raporu”, Erişim Tarihi: 23.01.2021, https://diplomatikgozlem.com/_haber/iran-ozgurluk-raporu

ŞAHİT, B. (2016a). “2015 Yılında Güney Azerbaycan’da Neler Oldu?”, Erişim Tarihi: 22.01.2021, http://turk-alemi.blogspot.com/2016/01/2015-yilinda-guney-azerbaycanda-neler.html

URUMLU, U. (2010). “Urmiye Gölü Yok Oluyor”, Erişim Tarihi: 22.01.2021, http://oururmiye.blogspot.com/2010/11/urmiye-golu-yok-oluyor.html

Yenişafak, (1 Ekim 2020). “İran Ateşle Oynuyor: Ermenistan’a Silah Yardımları 35 milyon Türk’ü Ayaklandırdı”, Erişim Tarihi 15.01.2020: https://www.yenisafak.com/dunya/iranermenistanin-yardimina-kostu-irandaki-azerbaycan-turkleri-sokaga-dokuldu–iranda-nekadar-turk-yasiyor-3569403

QHA, (20 Aralık 2017). “Güney Azerbaycan’a çifte standart: “Meşhed’e 200, Tebriz’e 10”, Erişim Tarihi: 23.01.2021, http://old.qha.com.ua/tr/turk-dunyasi/guney-azerbaycan-a-cifte-standartquot-meshed-e-200-tebriz-e-10-quot/163319/

QHA, (24 Kasım 2017). “Tebriz’de Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ın eseri yok olmak üzere”, Erişim Tarihi: 25.01.2021, http://old.qha.com.ua/tr/turk-dunyasi/tebriz-de-akkoyunluhukumdari-uzun-hasan-in-eseri-yok-olmak-uzere/162259/

Urmiye Gölü Xeberleri Weblogı, Erişim Tarihi: 1 Ağustost 2022, https://bit.ly/3Jm3KY8

Güney Azerbaycan Web Sitesi, Erişim Tarihi: 1 Ağustos 2022, https://bit.ly/3Bvj6aP

Kırım Haber Ajansı, Erişim Tarihi: 2 Ağustos 2022, https://bit.ly/3bj03pi

Mehmet TEKDOĞAN

 _{https://orcid.org/0000-0002-0731-4892}

_{Doktora Öğrencisi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi.}

_E-Posta: mehmettekdogan@icloud.com

_{Yazı Bilgisi:}

_{Alındığı Tarih: 10 Aralık 2021}

_{Yayına Kabul edildiği tarih: 30 Aralık 2021}

_{E-yayın tarihi: 5 Ocak 2022}

_{Çıktı sayfa sayısı: 17}

_{Kaynak sayısı: 20}