Azerbaycan’ın Türk Dünyası İçin Önemi Üzerine Bazı Görüşler- Abdullah GÜNDOĞDU

Özet

Azerbaycan’ın Türk Dünyası İçin Önemi Üzerine Bazı Görüşler

Abdullah GÜNDOĞDU

Türk dünyasında her bir bölgenin kendine özgü bir yeri ve değeri vardır. Bunların ayrı ayrı değerlendirilerek ortaya konulması, Türk dünyasının geleceği bakımından oldukça önemlidir. Azerbaycan’ın Kafkasya, İran, Anadolu, Doğu Avrupa, Hazar, İç Asya ana kara parçaları ile olan yakınlığı ona köprü işlevi yüklemektedir. Azerbaycan Türkleri de Türkiye Türkleri ile birlikte Batı Türklerini teşkil eden iki temel bileşenden biri olması bakımından dikkat çeker. Azerbaycan’ın önemini ortaya koyabilmek için, 1991 sonrasında sessizce kendini gösteren Türk dünyası bakımından, belli tarihî olayların ve olguların, yeniden değerlendirilmesi gereklidir. Bizim “Türk jeopolitiği” adını verdiğimiz Akdeniz’e bir kısrak, Hazar’a bir kartal başı gibi uzanan bu memleket yani Batı Türkeli’dir. Bu yapı, ancak Azerbaycan ile birliğini tamamlayabildiği gibi, ancak yine Azerbaycan sayesinde büyük Türk dünyası ile bütünleşebilir. Azerbaycan, Türkiye, Kazakistan gibi, kurucu değerler bakımından Türkçü aydınlanma temelinde kurulmuş bir devlettir.

Anahtar sözcükler: Azerbaycan, Batı Türkeli, Safevi, Osmanlı, Türk dünyası.

Xülasə

Azərbaycanın Türk Dünyası Üçün Əhəmiyyəti Haqqında Bəzi Düşüncələr

Abdullah GÜNDOĞDU

Türk dünyasında hər bölgənin özünəməxsus yeri və dəyəri vardır. Onları ayrı-ayrılıqda dəyərləndirərək təqdim etmək türk dünyasının gələcəyi üçün çox önəmlidir. Azərbaycanın Qafqazın materik hissələri, İran, Anadolu, Şərqi Avropa, Xəzər dənizi və Mərkəzi Asiya ilə yaxınlığı ona körpü funksiyası verir. Azərbaycan türkləri Türkiyə türkləri ilə yanaşı Qərbi türklərini təşkil edən iki əsas komponentdən biri olması ilə də diqqət çəkir. Azərbaycanın əhəmiyyətini üzə çıxarmaq üçün 1991-ci ildən sonra sakitcə özünü göstərən türk dünyası baxımından müəyyən tarixi hadisə və faktları yenidən qiymətləndirmək lazımdır. Bizim “Türk geosiyasəti” dediyimiz Akdənizə bir qısraq (madyan), Xəzərə bir qartal başı kimi uzanan, bu ölkə yəni Qərb Türkelidir. Bu struktur ancaq Azərbaycanla ittifaqını tamamlay bildiyi kimi, ancaq yenə Azərbaycan sayəsində böyük türk dünyası ilə inteqrasiya edə bilər. Azərbaycan; Türkiyə və Qazaxıstan kimi qurucu dəyərlər baxımından türkçülük maarifçiliyi əsasında qurulmuş bir dövlətdir.

Açar sözlər: Azərbaycan, Qərbi Türkeli, Səfəvi, Osmanlı, Türk dünyası.

Abstract

Some Opinions on the Importance of Azerbaijan for the Turkic World

Abdullah GÜNDOĞDU

In the Turkic world, each region has its own unique place and value. Evaluating and revealing these separately is of great importance for the future of the Turkish world. The proximity of Azerbaijan with the mainland parts of the Caucasus, Iran, Anatolia, Eastern Europe, the Caspian, and Central Asia gives it a bridge function. The Azerbaijani Turks are also noteworthy in that they are one of the two basic components that make up the Western Turks along with the Turks of Turkey. In order to reveal the importance of Azerbaijan, it is necessary to re-evaluate certain historical events and phenomena in terms of the Turkic world, which quietly emerged after 1991. This country, which we call “Turk geopolitics”, stretches to the Mediterranean like a mare and to the Caspian like an eagle’s head, which is Western Turkeli. This structure can only complete its union with Azerbaijan, and can only integrate with the great Turkic world thanks to Azerbaijan. Like Azerbaijan, Turkey and Kazakhstan, it is a state founded on the basis of Turkist enlightenment in terms of founding values.

Key words: Azerbaijan, Western Turkeli, Safavid, Ottoman, Turkic world.

چکیده

نکاتی چند درباره اهمیت آذربایجان برای جهان ترک

عبدالله گون‌دوغدو

هر کدام از مناطق جهان ترک از جایگاه و ارزش منحصربفردی برخوردار هستند. ارزیابی جداگانه هر کدام از این مناطق، از منظر آینده جهان ترک حائز اهمیت فراوانی است. نزدیکی آذربایجان با سرزمین‌های بزرگی چون قفقاز، ایران، آناتولی، اروپای شرقی، خزر و آسیای صغیر؛ این کشور را به موقعیت یک پل ارتباطی درآورده است. ترک‌های آذربایجان نیز که به همراه ترک‌های ترکیه دو عنصر اصلی ترک‌های غربی را تشکیل می‌دهند، از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشند. برای نشان دادن اهمیت آذربایجان با توجه به ظهور و شکل‌گیری مجدد و آرام جهان ترک پس از سال 1991، لازم است که برخی از حوادث و وقایع تاریخی مهم مورد بررسی و ارزیابی مجدد قرار گیرد. این سرزمین که همانند یک مادیان تا منطقه «ژئوپولتیک ترک» در آق‌دنیز (دریای مدیترانه) و همانند سر عقاب تا دریای خزر ادامه دارد، در واقع تورک‌ائلی غربی، یعنی سرزمین ترک‌های غربی می‌باشد. این ساختار همان طوری که تنها با تکمیل شدن یکپارچگی با آذربایجان امکان‌پذیر است، تنها به کمک آذربایجان می‌تواند با جهان ترک ایجاد همبستگی نماید. آذربایجان همانند ترکیه و قزاقستان دولتی است که از نظر ارزش‌های موسس، بر اساس تفکرات نواندیشانه ترک‌گرایی استوار می‌باشد.

کلیدواژه‌ها: آذربایجان، تورک‌ائلی غربی (سرزمین ترک‌های غربی)، صفوی، عثمانی، جهان ترک.

منابع/Qaynaqlar

Abdullah GÜNDOĞDU
http://orcid.org/0000-0002-9171-6965
Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi, Tarih Bölümü, Prof. Dr.
E-Posta: abdullahgundogdu@yahoo.com
Yazı Bilgisi:
Alındığı Tarih: Nisan 2022
Yayına Kabul edildiği tarih: 12 Mayıs 2022
E-yayın tarihi: 1 Temmuz 2022
Çıktı sayfa sayısı: 18
Kaynak sayısı: 32