Zülfiye Veliyeva Önlen

XÜLASƏ

Savucbulaq Şəhbəndəri Raqib Bəyin 1912-ci İldə Rusiyanın İran Siyasəti Haqqındakı Hesabatının Tərcüməsi

Dr. Zülfiyyə VƏLİYEVA ÖNLEN

Varlıq: Üç Aylıq Dil, Ədəbiyyat, Mədəniyyət və Toplum Araşdırmaları Dərgisi, İkinci Dönəm, Say 2021: 23(1), s. 85-103

Osmanlı-İran diplomatik yazışmalarının tərcüməsi tariximizin doğru təhlil edilməsi ilə birlikdə müasir dövrün siyasi hadisələrinin dərin köklərinin başa düşülməsi, yaxın coğrafiyada yaşadığımız xalqların siyasi, sosyal, iqtisadi inkişaf və dəyişikliklərin öyrənilməsi yönündən də əhəmiyyətlidir.

Osmanlı Dövlətinin keçmiş Savucbulaq konsulu Raqib bəy tərəfindən 1912-ci ildə hazırlanaraq Osmanlı Dövlətinin Xarici İşlər Nazirliyinə gizli sənəd kimi təqdim olunan bu hesabatda İrandakı kürd tayfaları, onların yağmacılıq fəaliyyətləri, bu tayfaların başçıları və onların İran hakim dairələri ilə münasibətləri ələ alınmışdır. Bunun xaricində Rusiyanın siyasi məqsədləri, erməni və gürcü inqilabçıların məşrutə hərəkatında Rusiya tərəfindən kontrollu şəkildə istifadə edilməsi izah edilir.

Açar Sözlәr: Savucbulaq, Şəhbəndər Raqib Bəy, Osmanlı, Rusiya, İran.

ABSTRACT

Translation of Savujbulag Consul Raqib Bey’s Report on Russia’s Policy In Iran In 1912

Dr. Zülfiyyə VƏLİYEVA ÖNLEN

Varlıq: Quarterli Journal of Language, Literature, Culture and Social Studies, Second period, Issue 2021: 23(1), pp. 85-103

The translation of Ottoman-Iranian diplomatic correspondence is important not only for the correct analysis of our history, but also for understanding the deep roots of modern political events, studying the political, social, economic development and changes of the peoples living in the immediate vicinity.

The report, prepared by Raqib Bey, the former consul of Savujbulag in the Ottoman Empire, in 1912, submitted to the Ottoman Foreign Ministry as a secret document, covers the Kurdish tribes in Iran, their looting activities, their leaders and their relations with the Iranian ruling circles. Moreover, Russia’s political goals, how Russia used Armenian and Georgian revolutionaries in the constitutional movement of Iran is explained.

Keywords: Savujbulagh, Shahbandar Raghib Bay, Ottoman, Russia, Iran.

ÖZET

Savuçbulak Şehbenderi Ragıb Bey’in 1912 Yılında Rusya’nin İran Politikası Hakkındaki Raporunun Çevirisi

Dr. Zülfiye VELİYEVA ÖNLEN

Varlıq: Üç Aylık Dil, Edebiyat, Kültür ve Toplum Araştırmalrı Dergisi, İkinci Dönem, Sayı 2012: 23(1), s. 85-103

Osmanlı-İran diplomatik yazışmalarının çevirisi tarihimizin doğru tahlil edilmesiylə birlikte çağdaş dönemin siyasi olaylarının derin köklerinin anlaşılması, yakın coğrafyada yaşadığımız halkların siyasi, toplumsal, ekonomik geleşme ve değişmelerin öğrenilmesi açısındandan da önemlidir.

Osmanlı Devletinin eski Savuçbulak konsolosu Ragıb Bəy tarafından 1912 yılında hazırlanarak Osmanlı Devletinin Dışişleri Bakanlığına gizli belge olarak sunulan bu raporda İran’daki Kürt aşiretleri, onların yağmacılık faaliyetleri, bu aşiretlerin başındaki kişiler ve onların İran’ın hakim daireleriyle ilişkileri ele alınmıştır. Ayrıca Rusya’nın siyasi amaçları, Ermeni ve Gürcü devrimcilerin Meşrutiyet hareketinde Rusya tarafından kontrollü şekilde kullanılması incelenmiştir.

Anahtar Sözcükler: Savuçbulak, Şehbender Ragıb Bey, Osmanlı, Rusya, İran.

چکیده

ترجمة گزارش راغب بیگ شهبندر ساووج‌بولاق در سال 1912 در خصوص سیاست روسیه در قبال ایران

دکتر زلفیه ولی‌یوا اؤنلن

وارلیق: فصلنامه پژوهشی زبان، ادبیات، فرهنگ و مطالعات اجتماعی، دوره دوم، شماره (1)23 :1400، صص. 103-85

ترجمة مکاتبات دیپلماتیک میان عثمانی و ایران از نظر تحلیل صحیح تاریخ و درک ریشه‌های عمیق حوادث سیاسی در دورة معاصر و همچنین یادگیری تغییرات و تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جوامع همسایه دارای اهمیت ویژه‌ای است.

در گزارش راغب بیگ کنسول سابق دولت عثمانی در ساووج‌بولاق که در سال 1912 به عنوان یک سند محرمانه به وزارت امور خارجه دولت عثمانی تقدیم گردیده، حاوی اطلاعاتی در زمینه عشایر کرد در ایران، اقدامات چپاولگرایانة آن‌ها، روسای این عشایر و روابط آن‌ها با دوایر دولتی ایران می‌باشد. همچنین اهداف سیاسی روسیه و استفادة روسیه از انقلابیون ارمنی و گرجی در نهضت مشروطه مورد بررسی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها: ساووج‌بولاق، شهبندر راغب بیگ، عثمانی، روسیه، ایران.

Qaynaqlar / Kaynaklar

AKYILDIZ, A. (2003), “Mabeyn-i Hümayun”, TDV, İ.A., c. 27, 2003, s. 283-286.

DEVELİOĞLU, F. (1993), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Kitabevi Yay., Ankara.

İŞPİRLİ, M. (1991), “Babıali”, TDV, İ.A., c. 4, 1991, s. 378-386.

KARADENİZ, Y. (2013), Kaçarlar Döneminde İran, Selenge Yay., İstanbul.

Kollektif (2010), Arşiv Belgelerinde Osmanlı-İran İlişkileri, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yay., Ankara.

ÖZCAN, A. (1997), “Harbiye Nezareti”, TDV, İ.A., c. 16, 1997, s. 119-120.

ŞƏMİM, Əli Əsgər (1387), İran der dovre-ye Selatin-e Qacar, Behzad Yay., Tehran.

Zulfiyya V. ONLEN  https://orcid.org/0000-0003-4075-8417

_{Tarih Doktoru, Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi Z. B. Bünyadov adına Doğu Bilimleri Enstitüsü, Türkiye Tarihi ve Ekonomisi Şubesi}

_E-Posta: veliyevaz@gmail.com

_{Yazı Bilgisi:}

_{Alındığı Tarih: 17 Ocak 2021}

_{Yayına Kabul edildiği tarih: 27 Şubat 2021}

_{E-yayın tarihi: 5 Nisan 2021}

_{Çıktı sayfa sayısı: 18}

_{Kaynak sayısı: 7}