Babek ŞAHİT

XÜLASƏ

Seyid Cәmalәddin Əsәdabadi (Əfqani) Düşüncәsindә
Dil vә Milliyyәt İlişkisi

Babәk ŞAHİD

Varlıq: Üç Aylıq Dil, Ədəbiyyat, Mədəniyyət və Toplum Araşdırmaları Dərgisi, İkinci Dönəm, Say 2021: 24(2), s. 9-22

Müasir dövr İslamçılığının önəmli adlarından və qurucularından olan Seyid Cəmaləddin Əsədabadi (Əfqani), Yaxın Şərqdə və İslam Dünyasında Panislamizm düşüncəsinə dərindən təsir göstərən, eyni zamanda yüksələn milliyyətçi düşüncəyə də dərindən etki buraxan mütəfəkkirlərdən biri olmuşdur. Bu, daha çox İngilis müstəmləkəçiliyinə qarşı olan Hindistan müsəlmanlarına, Osmanlı dövlətindəki türkçü və ərəb milliyyətçi mütəfəkkirlər və İran coğrafiyasında fars milliyyətçi mütəfəkkirlərinə göstərdiyi təsirdə görüldü. Bu təsir daha çox Əsədabadinin İslamın yenidən təfsiri, həqiqi İslama qayıdış və dil ilə milliyyət arasındakı əlaqəyə dair fikirlərindən qaynaqlanmışdı.

Açar Sözlәr: Dil, Milliyyətçilik, Panislamizm, Seyid Cəmaləddin Əsədabadi (Əfqani).

ABSTRACT

The relationship between language and nation in the thoughts of Seyyed Jamaleddin Asadabadi (Afghani)

Babak SHAHED

Varlıq: Quarterli Journal of Language, Literature, Culture and Social Studies, Second period, Issue 2021: 24(2), pp. 9-22

Seyyed Jamaleddin Asadabadi (Afghani) was one the influential people of the contemporary Islamism thought. He had wide influence over Panislamism movement in the middle east and the islamic world and along with he had significant effect on the growing nationalism thought of the era. This mostly affected Turk and Arab nationalists of ottoman empire, Persian nationalists of Iran, and Indian Muslims who fought British colonialism. This Influence arose from the reconception of Islam by Asadabadi, favoring return to the real Islam, and his thoughts over the relationship between language and nation.

Keywords: Panislamism, language, Seyyed Jamaleddin Asadabadi (Afghani), nationalism.

ÖZET

Seyid Cemaleddin Esedabadi (Efgani) Düşüncesinde Dil ve Milliyet İlişkisi

Babek ŞAHİT

Varlıq: Üç Aylık Dil, Edebiyat, Kültür ve Toplum Araştırmalrı Dergisi, İkinci Dönem, Sayı 2012: 24(2), s. 9-22

Modern çağ İslamcılığın önemli şahsiyetlerinden ve kurucularından biri olan Seyid Cemâleddin Esedabadi (Efganî), Ortadoğu ve İslam Dünyası’nda Pan-İslamist düşünceyi derinden etkileyen düşünürlerden biri olmanın yanı sıra yaşadığı dönemde yükselen milliyetçi düşünceyi de derinden etkilemiştir. Bu da en çok Hindistan Müslümanları içinde İngiltere sömürgeciliğine karşı olanlar, Osmanlı devletinde Türkçü ve Arap milliyetçisi düşünürler ve İran coğrafyasında Fars milliyetçisi düşünürler üzerinde bıraktığı etkide görünmüştür. Bu etki daha çok Esdabadi’nin İslam’ın yeninden yorumlanması, özcü İslam’a geri dönüş ve dil ve milliyet ilişkisi hakkındaki ileri sürdüğü görüşlerden kaynaklanmıştır.

Anahtar Sözcükler: Dil, Milliyetçilik, Pan-İslamizm, Seyid Cemâleddin Esedabadi (Efgānî).

چکیده

رابطه زبان و ملیت در اندیشه سید جمال‌الدین اسدآبادی (افغانی)

بابک شاهد

وارلیق: فصلنامه پژوهشی زبان، ادبیات، فرهنگ و مطالعات اجتماعی، دوره دوم، شماره (2)24 :1400، صص. 22-9

سید جمال‌الدٌین اسدآبادی (افغانی) یکی از افراد تاثیرگذار در اندیشه اسلام‌گرایی در دوره معاصر بوده که تاثیرات گسترده‌ای در حرکت پان‌اسلامیسم در خاورمیانه و دنیای اسلام داشته است و در کنار آن تاثیرات عمده‌ای نیز بر اندیشه ملی‌گرایانه که در آن دوره در حال رشد بوده، داشته است. این نیز بیش از هر جا تاثیرات خود را بر روی مسلمانان هندوستان که مخالف استعمار انگلستان بودند، ملی‌گرایان تُرک و عرب در امپراطوری عثمانی و ملی‌گرایان فارس در جغرافیای ایران گذارده بود. این تاثیر نیز منبعث از خوانش دوباره از اسلام از سوی اسدآبادی، طرفداری از بازگشت به اسلام راستین و نظرات وی در خصوص رابطه زبان و ملٌیت بود.

کلیدواژه‌ها: پان‌اسلامیزم، زبان، سید جمال‌الدٌین اسدآبادی (افغانی)، ملٌی‌گرایی.

Qaynaqlar / Kaynaklar

AĞAOĞLU Ahmed (1328), “Siyasiyat: Türk Âlemi”, Türk Yurdu Dergisi, I/3 (1328), s. 70-74, 200, Ankara.

AHENG, Muhammed Kazım (1347 h.ş.). Seyr-e Jurnalizm Der Afganistan, C. 1; Afganistan Akademi, Encümen-e Tarih ve Edeb Yay., Kabil.

AVŞAR, İrec (1389 h.ş.), Mecmue-ye Maqalat-e Sevad ve Beyaz, C. 2, Esatir Yay., Tahran.

AVŞAR, İrec; MEHEDEVİ, Asger (1342 h.ş.), Mecmue-ye Esnad ve Medarek-e Çap-neşode Derbare-ye Seyyid Cemâleddîn, Tahran üniversitesi Yay., Tahran.

CEMAL, Lüftullah (1361 h.ş.), Şerh-e Hal ve Asar-e Seyyid Cemâleddîn Esedabadi, Bina Yay., Tahran.

EFGANİ, Cemâleddin (1912), “Vahdet-i Cinsiye (ırkiye) Felsefesi ve İttihad-ı Lisanın Mahiyet-i Hakikiyesi”, Çev. Mehmet Emin Resulzade, Türk Yurdu Dergisi, C. 3-4, S. 26 Kasım 1912, ss. 38-42, Ankara.

ESEDABAD”, Seyyid Cemâleddîn (1358 h.ş.), Maqalat-e Cemaliye, Haz. Ebulhasan Cemali, Bsk. 1, Eslami Yay., Tahran.

ESEDABADİ, Seyyid Cemâleddîn. (1379 h.ş.). El-Urvetü’l-Vüska, Haz. Hadi Hosroşahi, Kolbe-ye Şuruk Yay., Kum.

HALEBİ, Ali Asger (1383 h.ş.), Zendegi ve Seferha-ye Seyyid Cemâleddîn Esedabadi, Zevvar Yay., Tahran.

HOSROŞAHİ, Hadi (1375 h.ş.), Tercome-ye Gozide-i ez Esnad-e Vezaret-e Umur-e Harece-ye İngilis Derbare-ye Seyyid Cemâleddîn Esedabadi, Kolbe-ye Şuruk Yay., Kum.

KARAMAN, Hayreddin (1994), “Seyyid Cemâlüddîn Esedabadi (Efgānî)” Maddesi, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 10, ss. 456-466, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul.

MAHALLATİ, Muhammed Bin İsmail (1396 h.ş.), Goftar-e Hoş-e Yar Kulu, Müessise-ye İttilaat Yay., Tahran.

MOHİT TABATABAYİ, Mohammed (1370 h.ş.), Seyyid Cemâleddîn Esedabadi ve Bidari-ye Maşreq-zemin, Haz. Hadi Hosroşahi, Kolbe-ye Şuruk Yay., Tahran.

SAİDİ, Gulamrıza (1380 h.ş.), Mofkher-e Şarq: Seyyid Cemâleddîn Esedabadi, Kolbe-ye Şuruk Yay., Kum.

SALİHİ, Seyyid Abbas; MESUDİ, Hüseyin vd. (1387 h.ş.), Seyyid Cemal, Cemal-e Havzaha, Tebyan Yay., Kum.

TABATABAYİ, Cevad (1398 h.ş.), “Seyyid Cemâleddîn Esedabadi” Daeret’ul-Maaref-e Bozrog-e Eslami, C. 18, Daeret’ul-Maaref-e Bozrog-e Eslami Yay., Tahran.

VASEGHİ, Sadr (1355 h.ş.), Seyyid Cemâleddîn Hüseyni Payegozar-e Nehzetha-ye Eslami, Peyam Yay., Tahran.

 Babak SHAHED _{https://orcid.org/0000-0003-0459-4996}

_{Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Tarih Bölümü Doktor Adayı}

_E-Posta: shahedbabak@gmail.com

_{Yazı Bilgisi:}

_{Alındığı Tarih: 18 Mayıs 2021}

_{Yayına Kabul edildiği tarih: 5 Haziran 2021}

_{E-yayın tarihi: 2 Temmuz 2021}

_{Çıktı sayfa sayısı: 14}

_{Kaynak sayısı: 17}