Ramin Cabbarlı

XÜLASƏ

İrandakı Etnik Etirazların Dinamikası: 2006-2018-ci İllər Arasında Azərbaycanlıların Təşkil Etdiyi Etirazlar

Ramin CABBARLI

Varlıq: Üç Aylıq Dil, Ədəbiyyat, Mədəniyyət və Toplum Araşdırmaları Dərgisi, İkinci Dönəm, Say 2021: 23(1), s. 9-30

Şəxslərin maraqlarını və hədəflərini çərçivə harmoniyası olaraq da bilinən ictimai hərəkatların hədəfləri ilə əlaqələndirmək vəziyyəti, İranda Güney Azərbaycan Milli Hərəkatının inkişafında mühüm rol oynayır. İranda azərbaycanlı fərdlər tərəfindən təşkil edilən küçə etirazlarının quruluşu, bu qrupun şəxslərini təhlükəyə atan gözlənilməz hadisələrin meydana gəlməsindən qaynaqlanan bir şikayətdən sonra baş verdiyini göstərsə də, Azərbaycanlıların altıncı və yeddinci prezidentlər dövrü ərzində bu hadisələrə reaksiyaları eyni deyildi. Bu kontekstdə belə gözlənilməz şikayətlərin fərdlərin sosial etiraz aksiyalarına qatılması üçün bir səbəb təmin etməsi baxımından zəruri olduğu, lakin tamamilə yetərli olmadığı görünür.

Güney Azərbaycan Milli Hərəkatı xalqı ayağa qaldırmaq üçün çərçivələrdən istifadə etmişdir, lakin ölkə hakimiyyətinin çərçivələri hərəkatın səfərbərlik gücünü azalda bilər. Prezidentlər Mahmud Əhmədinejad və Həsən Ruhaninin istifadə etdikləri fərqli söyləmələr və çərçivələr etirazların meydana gəlməsində və intensivliyində fərqliliklərə səbəb olmuşdur.

Çerçeve uyğunlaşmasına diqqət yetirərkən bu məqalə həm də avtoritar bir dövlətdə ictimai hərəkət dinamiklərini təhlil etmək üçün siyasi imkanları nəzərdən keçirməyi hədəfləyir. Gözlənilməyən şikayət-etiraz modeli, prezidentlərin söyləm və çərçivələri və siyasi fürsətlərin təhlili etiraz fenomeninin yalnız bir amil ilə izah edilə bilməyəcəyini ortaya qoyur. Bu məqalə, çərçivə və qavrayışın siyasi imkanların əlverişli olduğu yerlərdə arizi problemlərin İranın avtoritar dövlətində etirazlara səbəb olduğunu göstərməyə çalışır. Buna görə də etiraz nümayişlərinin tək bir faktorun deyil, əksinə interaktiv amillərin nəticəsi olduğu görünür.

Açar Sözlәr: Azərbaycan, Etiraz, Azərbaycan Milli Hərəkatı, İran, Çərçivə Harmoniyası.

ABSTRACT

The Dynamics of Ethnic Demonstrations in Iran: Azerbaijanis’ demonstrations, from 2005 to the present

Ramin JABBARI

Varlıq: Quarterli Journal of Language, Literature, Culture and Social Studies, Second period, Issue 2021: 23(1), pp. 9-30

The process of linking individuals’ interests and goals with those of social movements, frame alignment, has crucial role on the mobilizing capability of South Azerbaijani National Movement in Iran. Although the pattern of street demonstrations of Azerbaijanis in Iran shows that the demonstrations always follow an incidental grievance which arises from an unanticipated situation that put groups at risks, the reaction of Azerbaijanis was not same to all of the incidental grievances in the presidency of Iran’s sixth and seventh presidents. Incidental grievances in this case seem to be necessary but not sufficient conditions for participation in demonstrations. The South Azerbaijani National Movement employed frames to mobilize people, frames of the leadership can diminish the mobilizing power of the movement. The different discourses and frames used by President Mahmoud Ahmadinejad and President Hassan Rouhani led to differences in the occurrence and intensity of demonstrations. This paper focuses on frame alignment while also considering political opportunities in order to analyze social movement dynamics in an authoritarian state. Analysis of the incidental grievance-demonstration pattern, the presidents’ rhetoric and frames, and the political opportunities reveals that the phenomenon of demonstration can not be explained by merely one factor.  In this paper, I try to show that incidental grievances, when the frame and the perceived political opportunities are favorable lead to a contentious demonstration in the authoritarian state of Iran. So, the contentious demonstrations are the outcome of interacting factors, not a single factor.

Keywords: Azerbaijan, Protest, Azerbaijan National Movement, Iran, Frame Alignment.

ÖZET

İran’da Etnik Protestoların Dinamikleri: 2006’dan 2018’e Kadar Azerbaycanlılar Tarafından Düzenlenen Protestolar

Ramin CABBARLI

Varlıq: Üç Aylık Dil, Edebiyat, Kültür ve Toplum Araştırmalrı Dergisi, İkinci Dönem, Sayı 2012: 23(1), s. 9-30

Çerçeve uyumu olarak da adlandırılan, bireylerin çıkarlarını ve hedeflerini sosyal hareketlerin hedefleriyle ilişkilendirme durumu, Güney Azerbaycan Milli Hareketi’nin İran’da gelişmesi açısından önemli bir rol oynamaktadır. İran’da Azerbaycanlı bireyler tarafından düzenlenen sokak protestolarının yapısı, bu grubun bireylerini tehlikeye düşüren beklenmedik olayların meydana gelmesinden kaynaklı bir şikâyet sonrasında vuku bulduğunu gösterse de, bu olaylara Azerbaycanlı bireylerin İran’ın altıncı ve yedinci cumhurbaşkanlarının görev süresindeki tepkileri aynı olmamıştır. Bu bağlamda, bu tür Arızî şikâyetlerin, bireylerin toplumsal protestolara katılmasında bir sebep oluşturması bakımından gerekli olduğu ancak tümüyle yeterli olmadığı görülmektedir.

Güney Azerbaycan Milli Hareketi insanları ayaklandırmak için çerçeveler kullanmıştır, ancak ülke yönetiminin çerçeveleri hareketin seferberlik gücünü azaltabilir. Cumhurbaşkanları Mahmud Ahmedinejad ve Hasan Ruhani’nin kullandığı farklı söylemler ve çerçeveler, protestoların ortaya çıkması ve yoğunluğunda farklılıklar meydana gelmesine neden olmuştur.

Bu makale, çerçeve uyumu üzerinde yoğunlaşırken, aynı zamanda otoriter bir devlette sosyal hareket dinamiklerini analiz etmek amacıyla siyasi fırsatları da göz önünde bulundurmayı hedeflemektedir. Arızi şikâyet-protesto modelinin, cumhurbaşkanlarının söylem ve çerçevelerinin ve de siyasi fırsatların analizi, protesto olgusunun yalnızca bir faktörle açıklanamayacağını ortaya koymaktadır. Bu makalede, çerçeve ve algılanan siyasi fırsatların elverişli olduğu hallerde, arızî sorunların İran’ın otoriter devletinde protestoya neden olduğu gösterilmeye çalışılacaktır. Bu sebeple görülmektedir ki, itiraz protestoları tek bir etkenin değil, etkileşimli faktörlerin sonucudur.

Anahtar Sözcükler: Azerbaycan, Protesto, Azerbaycan Milli Hareketi, İran, Çerçeve Uyumu

چکیده

عوامل تحرک‌زای اعتراضات اتنیکی در ایران: اعتراضات آذربایجانی‌ها بین سال‌های 2006 تا 2018

رامین جبارلی

وارلیق: فصلنامه پژوهشی زبان، ادبیات، فرهنگ و مطالعات اجتماعی، دوره دوم، شماره (1)23 :1400، صص. 30-9

همسو کردن منافع و اهداف افراد با اهداف جنبش‌های اجتماعی که به آن تنظیم چارچوبی نیز گفته می‌شود، نقش مهمی در توسعه جنبش ملی آذربایجان جنوبی در ایران دارد. اگرچه ساختار اعتراضات خیابانی سازمان یافته توسط فعالین آذربایجانی در ایران نشان می‌دهد که اعتراضات پس از یک نارضایتی غیرمنتظره‌ای که افراد این گروه را به خطر انداخته رخ داده است، اما واکنش آذربایجانی‌ها نسبت به این وقایع غیرمنتظره در دوره روسای جمهور ششم و هفتم ایران یکسان نبودند. در این زمینه، به‌نظر می‌رسد که وجود چنین نارضایتی‌های غیرمنتظره‌ برای وقوع اعتراضات شرط ضروری است، اما شرط کافی نیست. جنبش ملی آذربایجان جنوبی از چارچوب‌هایی برای بسیج مردم استفاده کرده است، اما چارچوب‌های حکومتی این کشور می‌تواند قدرت بسیج جنبش را کاهش دهد. گفتمان‌ها و چارچوب‌های مختلف مورد استفاده روسای جمهور محمود احمدی نژاد و حسن روحانی باعث اختلاف در ظهور و شدت اعتراضات شد. این مقاله در حالی که بر همسویی چارچوب متمرکز است برای تجزیه و تحلیل پویایی جنبش اجتماعی به نقش فرصت‌های سیاسی نیز می‌پردازد. تجزیه و تحلیل مدل نارضایتی – اعتراض، گفتمان‌ها و چارچوب‌های روسای جمهور و فرصت های سیاسی نشان می‌دهد که پدیده اعتراض تنها با یک عامل قابل توضیح نیست. این مقاله می‌کوشد نشان دهد که در مواردی که چارچوب‌ها همسو بوده و فرصت‌های سیاسی وجود داشته، نارضایتی‌های غیرمنتظره‌ می‌تواند موجب اعتراض در کشور استبدادی ایران شود. بنابراین به نظر می‌رسد که اعتراض به اعتراض نتیجه یک عامل واحد نیست، بلکه عوامل تعاملی است.

کلیدواژه‌ها: آذربایجان، اعتراض، جنبش ملی آذربایجان، ایران، تنظیم چارچوبی.

Qaynaqlar / Kaynaklar

BEEHNER, Lionel (2006), “Iran’s Ethnic Groups.” Council on Foreign Relations. Retrieved October 6, 2017 (https://www.cfr.org/backgrounder/irans-ethnic-groups).

BENFORD, Robert D. and David A. Snow (2000), “Framing Processes and Social Movements: An Overview and Assessment.” Annual Review of Sociology 26(1):611–39.

BEZHAN, Frud (2015), “Azeris Hold Protests In Iran Over Racial Slur.” RadioFreeEurope/RadioLiberty. Retrieved October 6, 2017 (https://www.rferl.org/a/azeris-hold-protest-in-iran-over-racial-slur/27354275.html).

CARRINGTON, Daisy (2014), “Save one dying lake, save the Middle East?” CNN. Retrieved October 6, 2017

(http://www.cnn.com/2014/08/14/world/meast/save-one-dying-lake-save-the-middle-east/index.html).

CHONG, Dennis and James N. Druckman (2007), “Framing Theory.” Annual Reviews of Political Science 10:103–26.

EISINGER, Peter K. (1973), “The Conditions of Protest Behavior in American Cities.” American Political Science Review 67(01):11–28.

ERDBRINK, Thomas (2014), “Its Great Lake Shriveled, Iran Confronts Crisis of Water Supply.” The New York Times. Retrieved October 6, 2017 (https://www.nytimes.com/2014/01/31/world/middleeast/its-great-lake-shriveled-iran-confronts-crisis-of-water-supply.html?mcubz=0).

GOODWIN, Jeff and James M. Jasper (1999), “Caught in a Winding, Snarling Vine: The Structural Bias and Political Process.” Sociological Forum 14(1):27–54.

HASSAN, Hussein D. (2008), “Iran: Ethnic and Religious Minorities.” Retrieved October 6, 2017 (https://fas.org/sgp/crs/mideast/RL34021.pdf).

HECHTER, Michael, Steven Pfaff, and Patrick Underwood. 2015. “Grievances and the Genesis of Rebellion.” American Sociological Review 81(1):165–89.

HRW. (2011), “Iran: Allow Peaceful Protests Over Lake’s Destruction.” Human Rights Watch. Retrieved October 6, 2017 (https://www.hrw.org/news/2011/09/10/iran-allow-peaceful-protests-over-lakes-destruction).

KETELAARS, Pauline, Stefaan Walgrave, and Ruud Wouters (2014), “Degrees of frame alignment: Comparing organizers’ and participants’ frames in 29 demonstrations in three countries.” International Sociology 29(6):504–24.

KLANDERMANS, Bert (1984), “Mobilization and Participation: Social-Psychological Expansions of Resource Mobilization Theory.” American Sociological Review 49(5):583.

KLANDERMANS, P. G. (2013), “Identity Politics and Politicized Identities: Identity Processes and the Dynamics of Protest.” Political Psychology 35(1):1–22.

MIRCHI, Ali, Kaveh Madadi, and Amir AghaKouchak (2015), “Lake Urmia: how Iran’s most famous lake is disappearing.” The Guardian. Retrieved October 6, 2017 (https://www.theguardian.com/world/iran-blog/2015/jan/23/iran-lake-urmia-drying-up-new-research-scientists-urge-action).

MOSTAGHIM, Ramin and Alexander Sandles (2014), “Dying Lake Urmia reflects a broader problem in Iran.” Los Angeles Times. Retrieved October 6, 2017 (http://www.latimes.com/world/middleeast/la-fg-iran-lake-20140321-story.html).

OPP, Karl-Dieter and Wolfgang Roehl (1990), “Repression, Micromobilization, and Political Protest.” Social Forces 69(2):521.

OPP, Karl-Dieter (2015), Theories of political protest and social movements: a multidisciplinary introduction, critique, and synthesis. London: Routledge.

“Population and Housing Censuses.” Statistical Center of Iran. Retrieved October 6, 2017 (https://www.amar.org.ir/english/Population-and-Housing-Censuses).

FARDA, R. FE/R. L. s Radio (2017), “Iran Says Women Who Are Infertile Or Have ‘Too Much Facial Hair’ Can’t Be Teachers.” RadioFreeEurope/RadioLiberty. Retrieved October 9, 2017 (https://www.rferl.org/a/iran-education-minstry-teachers-rules-women-infertile-too-much-facial-hair/28694884.html).

RASOULI, Kabir (2013), “Environmental crisis in Lake Urmia, Iran: a systematic review of causes, negative consequences and possible solutions.” Academia.edu. Retrieved October 6, 2017 (http://www.academia.edu/14694396/Environmental_crisis_in_Lake_Urmia_Iran_a_systematic_review_of_causes_negative_consequences_and_possible_solutions).

SHAFFER, Brenda (2013), “Iran: More than Persia.” Reuters. Retrieved October 6, 2017 (http://blogs.reuters.com/great-debate/2013/12/16/iran-more-than-persia/).

SHIRIN Hakim and Kaveh Madani for Tehran Bureau (2016), “’I am Lake Urmia’: a social media campaign takes on the environment in Iran.” The Guardian. Retrieved October 6, 2017 (https://www.theguardian.com/world/iran-blog/2016/sep/23/iran-lake-urmia-environment).

SNOW, David A., E. Burke Rochford, Steven K. Worden, and Robert D. Benford (1986), “Frame Alignment Processes, Micromobilization, and Movement Participation.” American Sociological Review 51(4):464.

SNOW, David A., Robert D. Benford, Holly J. McCammon, Lyndi Hewitt, and Scott Fitzgerald (2014), “The Emergence, Development, and Future of the Framing Perspective: 25 years since “Frame Alignment”.” Mobilization19(1):23–45.

SOULEIMANOV, Emil, Kamil Pikal, and Josef Kiraus (2013), “The Rise of Nationalism among Iranian Azerbaijanis: a step toward Iran’s disintegration?” Rubin Center. Retrieved October 6, 2017 (http://www.rubincenter.org/2013/03/the-rise-of-nationalism-among-iranian-azerbaijanis-a-step-toward-irans-disintegration/).

TARROW, Sidney (1998), Power in Movement: Social Movements and Contentious Politics. UK: Cambridge University Press.

Türkce-Farsca İnternet Qaynaqları:

AZAD, Ekber (2017), “Cumhurbaşqanı Ruhani’nin Türklere Verdiyi Ve’delerin Eksine Emel Edildi”, Amerika’nın Sesi Radyosu, 6 Oktobr 2017: https://www.amerikaninsesi.org/a/akbar-azad-iran-azerbaycani/3848996.html.

Fars Haber Ahansı (2017), “Ahmedinejad: Urmiye Gölü Her 500 Yılda Bir İndiki Durumla Qarşılaşır, 6 Oktobr 2017: http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13900625000278

Ostan Saytı (2017) “Azerbaycan Kültür, Senet ve Edeb Qurumunun Quruluşu, Dövletin Ostan Ve’delerinin Tezahühürüdür”, 6 Oktobr 2017: http://ostan-as.gov.ir/News/25978/تاسیس-بنیاد-فرهنگ،-هنر-و-ادب-آذربایجان،-تبلور-عینی-وعده%E2%80%8Cهای-دولت-است.html

Ramin CABBARLI  _{https://orcid.org/0000-0003-0182-1591}

_{Doktor adayı, Vishington Üniversitesi (Siatel) Sosyoloji Bölümü}

_E-Posta: raminj@uw.edu

_{Yazı Bilgisi:}

_{Alındığı Tarih: 25 Ekim 2020}

_{Yayına Kabul edildiği tarih: 24 Ocak 2021}

_{E-yayın tarihi: 5 Nisan 2021}

_{Çıktı sayfa sayısı: 22}

_{Kaynak sayısı: 29}